Een leerzame vakantieperiode
Voor u ligt de tweede nieuwsbrief over het zand- en natuurproject IJsselmeer. In de eerste nieuwsbrief hebben we het projectteam aan u voorgesteld. We vertelden u toen ook dat dit team in gesprek wilde gaan om te horen wat de ervaringen zijn rond ons zand- en natuurproject in de afgelopen dertien jaren. Velen van u gaven zelfs in de vakantieperiode gehoor aan ons verzoek om nader kennis te maken en bij te praten.
“Diverse overheden, semi-overheden, natuur- en waterorganisaties en individuele belanghebbenden hebben we inmiddels gesproken. Wij hebben veel nieuwe inzichten gekregen en de openheid en betrokkenheid tijdens de gesprekken zeer gewaardeerd. Al met al een zeer leerzame vakantieperiode dus”, aldus Marloes Herms van Koninklijke Smals.
Te lang niets laten horen
“Tijdens de gesprekken bleek bijvoorbeeld dat we te lang niets van ons hadden laten horen. Belanghebbenden geven aan dat het met name de laatste drie jaar te stil is geweest” aldus Marloes. Gevolg van deze stilte was dat veel mensen dachten dat het project was gestopt. Daardoor was er voor hen ook geen noodzaak meer om ons te volgen of met ons mee te denken. Het ter inzage gaan van het bestemmingsplan, kwam voor een aantal mensen onverwacht. “Het is uiteraard nooit onze bedoeling geweest de suggestie te wekken dat het project stil lag, of mensen hiermee te overvallen” geeft Herms aan. “Wij zijn in die tijd druk bezig geweest met het afronden van alle documenten die nodig waren voor het ter inzage gaan van het bestemmingsplan. Daarbij hebben we over het hoofd gezien dat mensen ook in deze fase graag met ons mee wilden denken. Voor ons is dit signaal een belangrijke reden om vanaf nu de draad weer op te pakken, in gesprek te blijven of te komen en iedereen die hierin geïnteresseerd is te informeren”
Meer projecten in IJsselmeer
Een ander belangrijk onderwerp dat tijdens de gesprekken aan de orde kwam, is de zorg dat het IJsselmeer straks wordt volgebouwd met energieprojecten. De afgelopen jaren zijn er diverse andere projecten in het IJsselmeer gebouwd of bedacht, zo zijn bijvoorbeeld de Markerwadden gemaakt en windmolens geplaatst bij de Noordoostpolder.
In gesprek met…
Leonie van der Voort over zand- en grindwinning in Nederland
In de rubriek ‘in gesprek met’ laten we steeds iemand aan het woord over het zand- en natuurproject in het IJsselmeer. Aan de hand van vragen, komen we meer te weten over bijzondere kennis, standpunten of de mening van de betreffende persoon. Deze keer spreken we met Leonie van de Voort, directeur bij Cascade.
Je bent directeur van Cascade, de branchevereniging voor zand- en grindwinnende bedrijven in Nederland. Wat maakt deze baan zo leuk?
“De essentie van mijn werk is zorg te dragen voor de combinatie van het behartigen van de belangen voor het bedrijfsleven en de realisatie van maatschappelijke doelen zoals natuurontwikkeling.
Cascade is de branchevereniging van bedrijven die delfstoffen, waaronder zand en grind, winnen voor de productie van beton en asfalt, noodzakelijk voor de bouw in Nederland. Cascade behartigt de belangen voor het duurzame winnen van deze grondstoffen. Daarnaast stimuleert Cascade het combineren van deze werkzaamheden met het creëren van nieuwe natuur, waarmee biodiversiteit wordt gestimuleerd.
Koninklijke Smals is lid van Cascade.
Een proces met raakvlakken op diverse thema’s zoals bijvoorbeeld waterveiligheid en recreatie. Door het type werkzaamheden van de leden is het heel goed mogelijk mooie combinaties te maken. Dat maakt werken in deze sector leuk. Onbekend maakt soms ook onbemind en dat is voor onze leden echt jammer. Een onderzoeker zei laatst tegen mij; “ Jullie zijn veel te bescheiden!”. Daarom probeer ik ons verhaal, daar waar mogelijk, uit te dragen.”
Waarom is zandwinning zo belangrijk?
“ In Nederland is er een groot tekort aan woningen. En bij de bouw van nieuwe woningen wordt o.a. veel gebruik gemaakt van beton. Om dit beton te kunnen maken is er zand en grind nodig. Uiteraard is zand ook nodig voor bijvoorbeeld funderingen en voor het maken van asfalt.”
Kan beton niet worden gemaakt van hergebruikte materialen?
“Dat kan zeker! Uit verschillende onderzoeken blijkt dat hergebruik van materialen tot 15-20% van de vraag naar bouwgrondstoffen kan invullen. Voor de overige 80-85% zijn we echter afhankelijk van nieuw gewonnen grondstoffen.”
Waarom halen we het zand niet uit het buitenland?
“Invoer van al het nodige zand en grind uit andere landen is geen haalbare optie. De transportkosten van deze goederen zijn daarvoor veel te hoog. Daarmee wordt de prijs van bijvoorbeeld beton te hoog. Daar komt bij dat grote transportafstanden een forse milieubelasting in de vorm van stikstof, CO2 en fijnstof met zich meebrengen. Daarnaast gaan de door ons omringende landen, net als Nederland, heel zorgvuldig om met de gebieden waar grondstoffen uit de bodem mogen worden gewonnen.
De Nederlandse overheid streeft er daarom naar om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn en niet te afhankelijk van het buitenland te zijn voor wat betreft bouwgrondstoffen.
Er wordt al sinds jaar en dag zand gewonnen op het land en langs de grote rivieren. Waarom wordt daar nu niet voor gekozen?
“Om in de bouwbehoefte van Nederland voor de komende 30 jaren te voorzien, wordt steeds gekeken naar nieuwe locaties. Dit wordt heel zorgvuldig gedaan. Naast winning langs de grote rivieren en vrij liggende plassen zijn ook winning op zee en op het IJsselmeer opties. Dit betekent dus niet dat er niet meer langs de rivieren wordt gewonnen, maar dat verschillende locaties samen in de gehele behoefte moeten voorzien.
Is de Noordzee dan niet een beter alternatief?
“Op de Noordzee is ook concurrentie om ruimte. Visserij, windmolenparken, etc. iedereen wil graag gebruik maken van hetzelfde gebied. Het zand uit de zee bevat veel zout en is daardoor niet zomaar bruikbaar voor de bouw. Het is een forse opgave om al het zout uit het zand te halen. Daarnaast wordt zand uit de Noordzee veelal gebruikt voor het opspuiten van de kust, voor Nederland ook een heel belangrijke toepassing.”
Veel mensen maken zich zorgen over de gevolgen van zandwinning voor de natuur. Hoe kijkt u daar tegenaan?
“Projecten waarbij zand en grind gewonnen wordt, gaan vaak gepaard met verandering in het landschap. Dat is best een ding! Dat ziet de branche ook. Ik ben er trots op dat ook zij zich inzetten om gebieden te ontwikkelen die juist een meerwaarde bieden voor bijvoorbeeld de natuur. In het onderzoek ‘Delfstofwinning en Natuur’ van Alterra en de Vlinderstichting uit 2018, blijkt dat de delfstofwinnende industrie (waar zandwinning onderdeel van is) een heel positieve impact heeft op de natuur. Vaak wordt landbouwgrond omgevormd tot natuurgebieden of worden eilanden zo aangelegd dat er nieuwe leefgebieden voor planten en dieren ontstaan. Wij volgen de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied en delen deze kennis met onze leden.”
Jullie vertegenwoordigen zandwinnende organisaties, die weten toch niets van natuurontwikkeling?
“De branche werkt nauw samen met groene partijen als Natuurmonumenten, Landschappen, de Milieufederaties en Staatsbosbeheer. Samen met hen worden uitgangspunten voor natuurontwikkeling vastgesteld, en vaak wordt het beheer na afloop van het project aan deze partijen overgedragen. Zo zorgen we ervoor dat zowel tijdens het winnen van het zand als ook daarna, de natuur de ruimte krijgt.”
Hoe zit het nou met…
De keuze voor een eiland?
“Waarom is er eigenlijk gekozen voor een eiland om het zand te winnen?” wordt ons vaak gevraagd. We hebben verschillende mogelijkheden om het zand te verwerken overwogen. In onderstaande tekening ziet u de meest relevante opties en een korte beschrijving van de voor- en nadelen hiervan.
Zandwinnen op het vaste land
Zandwinnen op het vaste land is mogelijk.
Verwerking op het vaste land betekent echter extra handelingen en hierbij effect op de natuur!: laden, lossen en overslag. Het natte en ongeselecteerde zand moet eerst naar het vaste land worden gevaren om het te drogen en te scheiden. Het niet bruikbare water en zand moeten vervolgens weer terug worden gebracht in het IJsselmeer. Dat betekent dat er veel extra schepen moeten varen. Wanneer we het zand verwerken op het eiland, kan dit direct in de zandverwerkingsinstallatie worden gebracht. Daarnaast moet, bij deze optie, het een landlocatie zijn waar deze werkzaamheden kunnen worden gedaan zonder aantasting van de omgeving en natuur op die plek. Als dit niet direct aan de kust is, betekent dat ook nog eens transportbewegingen per as. Al deze extra handelingen leiden tot extra milieubelasting. Bovendien is de visuele impact van de zandverwerkingsinstallatie op het land minstens even groot als op het IJsselmeer.
Zandwinnen drijvend op het water
Zand via een drijvende installatie naar boven halen, is soms een mogelijkheid. Maar op een grote watervlakte als het IJsselmeer met golfslag is dat op deze plek op deze wijze niet te doen. De zandverwerkingsinstallatie kan niet voldoende functioneren en er vindt grote verspilling van zand plaats. Een eiland is duurzamer.
Eiland in het IJsselmeer
Een natuurlijk zandwineiland bouwen in het IJsselmeer lijkt de meest optimale oplossing. De werkzaamheden vinden dan plaats op afstand van omwonenden en dichtbij de bron. Hierdoor zijn de minste vaarbewegingen nodig en kan direct na realisatie van het eiland volledig CO2-neutraal worden gewerkt. Daarnaast biedt het eiland, omdat we het groter kunnen maken dan alleen de exacte locatie van de verwerkingsplek, kansen om extra natuur te laten ontstaan. Dit is van toegevoegde waarde voor de biodiversiteit op het IJsselmeer.
Mocht u meer willen weten over de verschillende (on)mogelijkheden om zand te winnen op het IJsselmeer, dan kunt u hier de Milieueffect Rapportage downloaden
Veel belangstelling nieuwsbrief
In de eerste nieuwsbrief deden we een oproep u aan te melden als u ook in de toekomst de nieuwsbrief wilt blijven ontvangen. Inmiddels hebben al meer dan honderd mensen aangegeven via de nieuwsbrief op de hoogte te willen blijven. Voor ons een teken dat de behoefte aan informatie groot is en we de nieuwsbrief zullen blijven uitgeven. Wij vinden het belangrijk dat de inhoud van de nieuwsbrief zoveel mogelijk aan blijft sluiten bij de vragen die u heeft. Mocht u hier ideeën voor hebben, laat ze ons weten. En ontvangt u de nieuwsbrief nog niet persoonlijk, maar wilt u dat wel graag? Meld u dan nu aan.
Zand- en natuurproject IJsselmeer
Koninklijke Smals werkt er aan om ook de komende dertig jaar Nederland van bouwzand te voorzien. Dit willen wij onder andere doen door op een duurzame manier zand uit het IJsselmeer te bewerken tot bouwgrondstof voor onder andere beton en asfalt. Uiteraard doen we dit met respect voor de omgeving en de natuur in het IJsselmeer. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid leggen wij van het gewonnen zand eerste een eiland aan. Bij de aanleg van het eiland zorgen wij voor de ontwikkeling van nieuwe natuur en houden wij waar nodig rekening met de invloed van het eiland op de omgeving. Respect voor ieders belang staat hierbij voorop.
Heeft u vragen, suggesties?
Neem contact op via ijsselmeer@smals.com
of bezoek de website smals.com/bouwgrondstoffen/locaties/ijsselmeer
Afmelden voor de nieuwsbrief? Stuur een mailtje naar ijsselmeer@smals.com