In gesprek met …
Roy van Valkenburg, Hoofd Technische Dienst ZVI Vierlingsbeek
Uitleggen wat een zandverwerkingsinstallatie is, is lastig. Dus kom kijken!
Kun je in het kort vertellen wat je werk als hoofd technische dienst bij Smals behelst?
‘Ik werk op zandverwerkingsinstallatie de Vierlingsbeek bij het zand- en natuurontwikkelingsproject ‘Over de Maas’. Dat ligt in Dreumel, vlakbij Alphen, in Gelderland. Wij zuigen daar zand op van de bodem van een uiterwaarde van de Maas, wassen en zeven dit tot grind en zand dat bruikbaar is in de bouw, bijvoorbeeld om beton van te maken. Mijn rol is ervoor te zorgen dat alles op de zandverwerkingsinstallatie in werking blijft en zo soepel mogelijk verloopt.’
Wat is een zandverwerkingsinstallatie eigenlijk?
‘Tja, dat is best een lastige vraag. Vaak zien mensen een zandverwerkingsinstallatie in de verte liggen. Maar mijn ervaring is dat het voor veel mensen moeilijk is om zich echt een voorstelling te maken van hoe dit er van dichtbij uitziet. Van dichtbij is een zandverwerkingsinstallatie, zeker een drijvende, eigenlijk een grote mierenhoop helemaal volgebouwd met onder andere een zuigbuis die het zand opzuigt, transportbanden, zeven, trechters en pompen. Daarnaast is er een aantal bedieningsruimtes vanuit waar we overzicht hebben over de installatie en uiteraard hebben we ook een kantine.
De zandverwerkingsinstallatie zoals de Vierlingsbeek, is een drijvende installatie. Dat betekent dat Smals midden op het water aan het werk is. Maar er zijn ook zandverwerkingsinstallaties die op het land staan. Het grootste verschil is dat bij de landlocaties vaak ook zand als voorraad wordt opgeslagen, op een drijvende locatie is dat niet mogelijk en wordt het eindproduct, het zand, meteen per schip getransporteerd naar de klant.’
Kun je iets meer vertellen over het werk op de Vierlingsbeek?
‘De Vierlingsbeek is opgebouwd uit een aantal aan elkaar gekoppelde, drijvende pontons. In totaal is de Vierlingsbeek honderdtwintig meter lang en vijfendertig meter breed. Elk ponton heeft zijn eigen functie. Kort gezegd wordt het zand en grind van de bodem opgezogen met een buis, en volgt het zijn weg over de pontons. We scheiden het zand en grind van elkaar door het te zeven, we maken het schoon met water, sorteren het en mengen het vervolgens weer in de juiste verhoudingen tot het gevraagde eindproduct. We werken alleen met de grondstof en water, er komt geen andere stof aan te pas. Wat zijn dus geen fabriek met chemische processen of verbranding. Dat wordt vaak gedacht, maar dat is voor het produceren van zand helemaal niet nodig. Het scheiden van de verschillende soorten zand gebeurt bijvoorbeeld door het te zeven en te sorteren op basis van gewicht. Mensen die geïnteresseerd zijn in hoe het er hier uitziet, zijn meer dan welkom. We geven regelmatig rondleidingen. Mijn ervaring is dat de meeste mensen dan pas echt snappen waar ik het over heb.’
Hoe ziet een werkdag voor jou er ongeveer uit?
‘Mijn collega’s en ik maken lange dagen, vier dagen in de week. Om vijf uur gaat mijn wekker. Dat went eigenlijk nooit. Ik ontbijt snel en spring dan in de auto op weg naar de boot. Op dat moment ligt mijn gezin nog te slapen. Om half zeven verzamelen we bij de boot. Omdat we moeten varen naar de werklocatie, starten we allemaal tegelijk. Fijn dus als er niemand te laat is of in de file staat. Zodra we bij de werklocatie zijn, gaan de meesten koffie drinken en zich omkleden. Het duurt namelijk een minuut of twintig voordat de installatie kan starten. Daarna gaat iedereen op zijn eigen plek aan het werk. Voor mij houdt dat in dat ik werkbesprekingen voer met mijn collega’s, eventuele storingen oplos, de werkvoorraad bijhoud, reparaties voorbereid en de vraag aan zand op elkaar afstem, bestellingen doe, e-mails afhandel, soms rondleidingen verzorg en overal bijspring waar dat nodig is. Om ongeveer vijf uur zit de werkdag er meestal weer op. Dan moet alles wel goed zijn gegaan. Mochten er bijvoorbeeld flinke storingen zijn geweest, dan werken we vaak nog even door tot al het werk is afgerond. Daarna varen we weer terug naar de wal. Als alles mee zit ben ik dan precies op tijd thuis om met mijn gezin te eten.’
Met hoeveel mensen werk je op een zandverwerkingsinstallatie?
‘Normaal gesproken werken we met ongeveer elf mensen aan boord. Dat zijn procesoperators, onderhoudsmonteurs, een schipper, een ploegbaas, productiepersoneel en mensen die zich bezig houden met het onderhoud. Nu, doordat we rekening moeten houden met de richtlijnen in verband met Corona, zijn we met een kleinere ploeg aan het werk. Het is een hecht team dat echt iets voor elkaar over heeft. We zijn erg op elkaar aangewezen. Iedereen is dan ook bereid bij te springen als dat nodig is. En als alles goed loopt, is er ook voldoende ruimte om veel plezier met elkaar te hebben. Om hier te werken heb je geen speciale opleiding nodig. De benodigde opleidingen en cursussen kun je binnen Smals halen. Verder leer je dit werk door het gewoon te doen, flexibel te zijn en niet bang te zijn om vies te worden.’
Waar blijft het zand dat jullie uit de bodem halen?
‘Dat gaat direct op transport naar de eindgebruiker. Wij hebben op de zandverwerkingsinstallatie geen ruimte om zand op te slaan. We halen dus alleen dát zand en grind omhoog dat direct gebruikt gaat worden. Zand dat we opzuigen is ongeveer anderhalve minuut later klaar voor transport. Dan laden we het in één van de schepen die tegen onze installatie voor anker liggen. Per dag zijn dat zo’n vijf tot zeven schepen, goed voor zo’n 5.000- tot 7.000 ton zand. Is de boot vol, dan vaart hij direct naar de afnemer. Vaak wordt het zand in dezelfde plas ook gebruikt voor de aanleg van bijvoorbeeld natuur en de herinrichting van een gebied, maar het zand en grind gaan ook naar diverse betoncentrales in het land.’
Is deze manier van zand opzuigen vergelijkbaar met hoe het straks mogelijk op het IJsselmeer gaat?
‘Ja, dat lijkt er zeker op. De processen van zand oppompen, transporteren, zeven en drogen lijken heel erg op elkaar. Maar het is zeker niet hetzelfde. Ook bij de werkzaamheden op en in het kader van de Vierlingsbeek, zetten we duurzaam werken centraal. We hebben hier zelfs een gouden CSC certificaat voor gekregen dat dit onderschrijft. Op het IJsselmeer willen we nog veel verder gaan. Daar willen we gaan werken op een eiland in plaats van op een drijvende installatie. Dat kan niet anders vanwege de deining daar op het water. Omdat we in het IJsselmeer een eiland maken, kunnen we daar ook zand opslaan. Geen grote hoeveelheden, maar voldoende om het droogproces en de logistiek van de afvoer van het zand en grind te optimaliseren. Maar het mooie van het project in het IJsselmeer is dat de hele installatie op elektriciteit zal worden aangestuurd. Dat scheelt natuurlijk in de uitstoot van stikstof en CO2 en ook in het geluid, al is dat sowieso al minimaal.’
De Vierlingsbeek ligt vaak dicht bij woningen. Hoe reageert de omgeving op jullie?
‘In het begin waren mensen best bezorgd. En dat snap ik heel goed. Ze wonen in een natuurgebied en dan krijgen ineens een zandverwerkingsinstallatie voor hun woning in het water. Er zijn veel gesprekken met de omwonenden gevoerd. Maar ook met de gemeente, de provincie en natuurorganisaties. Dat doe ik niet zelf, maar mijn collega’s bij Smals. Natuurlijk bespreken we de uitkomsten uit de gesprekken en vervolgens houden we rekening met de wensen die er leven. Zo wordt de hinder beperkt, zo stil mogelijk gewerkt en zeer zorgvuldig omgegaan met afval. Het is dan ook mooi te horen dat mensen aangeven dat ze vaak vergeten dat er zo dicht bij hun woning zand wordt gewonnen. En als we weer vertrekken, of een stukje opschuiven, voegen we altijd natuur toe. Bijvoorbeeld een moerasgebied waar nieuwe natuur zich kan ontwikkelen. Dat leggen we dan niet alleen aan, we zorgen ook voor het onderhoud.’
Wat maakt je werk leuk?
‘Dat zijn veel dingen. Het is moeilijk om een ding te kiezen. Wat ik in elk geval heel leuk vind, is dat geen dag hetzelfde is. Ik kan onderweg naar de boot echt niet verzonnen krijgen hoe de dag er vandaag uit zal zien. En dat is al tien jaar zo. Ondanks dat je alles vooraf probeert te plannen, dat komt eigenlijk nooit uit. Daarnaast is het natuurlijk een bijzondere plek waar we werken, overvol met techniek. Dat is wel wat ik mooi vind. Maar ook de natuur die dichtbij is. Vissen en vogels trekken zich niets van ons aan. Op de bakken treffen we regelmatig eenden, aalscholvers en zelfs valken aan. Maar wat ik echt het allermooiste vond om te doen, was toch wel de verplaatsing van de Vierlingsbeek. Deze had eerst dienst gedaan in Cuijk en moest toen worden verplaatst naar de huidige plas. Het materieel kan niet over de weg worden vervoerd. Dan moet alles uit elkaar, op grote schepen worden vervoerd en op de nieuwe locatie weer helemaal in elkaar worden gezet. Binnen vier weken hadden we de installatie weer werkend op haar nieuwe plek. Dat vind ik wel een van de allermooiste dingen die ik heb gedaan.’
