Diep is niet dood

Ze is niet bang voor diepe wateren in Nederland. Laura Seelen is – letterlijk en figuurlijk – in diepe gaten van het Brabantse landschap gedoken. In oude plassen waar vroeger zand en grind naar boven is gehaald, heeft ze bestudeerd hoe het met de waterkwaliteit en ecologie op grote diepte gesteld is. ‘In tegenstelling tot wat vrij algemeen gezegd wordt, is het daar niet automatisch donker, dood en leeg. Het pallet aan planten kan er zelfs rijker door worden.’

Smals zou graag tot zo’n 45 meter diep zand uit het IJsselmeer halen en is daarom geïnteresseerd in de mening van deskundigen. Geluiden dat diepe wateren niet in Nederland thuishoren en slecht zijn voor de leefwereld, vindt Laura Seelen veel te kort door de bocht. Vier jaar lang heeft ze zich verdiept in de plantenwereld in diepe wateren. Het heeft haar nieuwe inzichten en een doctorstitel opgeleverd.

Het kan een verrijking zijn
De vele diepe plassen gelden vaak als onnatuurlijke wonden in het Brabantse land. Weer opvullen is het medicijn. Dat zou per definitie goed zijn voor de leefwereld onder water. Ten onrechte vindt Laura Seelen. ‘Belangrijker is de hoeveelheid voedingsstoffen in de bodem en het omliggende gebied. Algen zijn de grote boosdoeners. Zij vangen het licht en verstikken de onderliggende planten. Als je een plas hebt die bijvoorbeeld een mooie bufferzone tot een landbouwgebied heeft en ruime toestroom van grondwater, dan is de plantenwereld niet alleen prachtig maar ook sterk gevarieerd. En dat tot op grote diepte. Ik heb tot op dertig meter gedoken. En ook daar groeide nog van alles. Biologen en andere natuurkenners worden blij van kranswieren. Nou, die heb ik in de diepere delen verbazingwekkend vaak en gevarieerd aangetroffen. Juist daar zie je soorten die elders niet of minder voorkomen. Kortom: meer regionale variëteit. Een aanwinst dus.’

Zure mensen, zure plas
Een diepe plas als een zwembad, een vierkante bak, biedt de natuur minder mogelijkheden dan eentje met terrasvormige oevers en een heuvelachtige bodem. Zoveel is op voorhand wel duidelijk. Toch is Laura Seelen tijdens haar onderwaterexpeditie soms verrast. ‘Zogeheten deskundigen zeiden dat ik met mijn onderzoek vier jaar van mijn leven weg zou gooien. Het was allemaal diep, donker, dood, drek… Zure mensen eigenlijk. En ik moest wel lachen toen ik in een diepe en erg zure plas, ongeveer zo zuur als je maag, mossen zag groeien. En het mooiste moment was toen ik 25 meter onder water in een school vissen terecht kwam en een paling voorbij gleed. Ik dacht: dat dit ook Nederland is…mooi…bijzonder…welkom’.

College over zwaar water
Een klein college waterkwaliteit gaat Laura Seelen makkelijk af. Over sommige voordelen van diepe wateren bijvoorbeeld, afhankelijk van wat je ervan verlangt natuurlijk. Waterberging? Plantengroei, toch de basis van veel onderwaterleven? ‘Nou, dan moet je weinig algengroei hebben. Water heeft bij verschillende temperaturen andere dichtheden. Koud water, van pakweg vier graden, is het zwaarst en zakt naar beneden. Daarbij geeft water makkelijk warmte, zeg maar energie, door. Maar bij grotere diepten neemt de kracht van de zon af en stopt de doorgifte. Beneden blijft het koud en het warmere water drijft daar als een laag bovenop. De temperatuur maakt daar een grote sprong en we noemen dat dan ook de spronglaag. Deze vormt als het ware een schild tegen opstijgende voedingsstoffen die vanaf de bodem vrijkomen. Geen overvloedige voedselstroom richting algen aan de oppervlakte. Geen vertroebeling. Helder water!’