Geen bedreiging maar hulp bij natuurherstel

Zanddeeltjes brengen eencellig leven tot bloei

‘We moeten de natuurlijke rijkdom van het IJsselmeer herstellen en een boost geven. Dat kunnen we ook. Bewust omgaan met zand- en waterstromen is een onmisbare aanpak. Dus niet allemaal verbodsborden zetten rondom plannen met zand zoals die van Smals, maar deze zo inrichten dat ze bijdragen aan het verbeteren van de leefomgeving.’

Ties van der Hoeven kiest voor een verrassende invalshoek in de dialoog over de ecologische toekomst van het IJsselmeer. Als morfoloog bestudeerde hij de bouwplannen van levende wezens, werkte in de baggerindustrie en is hij inmiddels werkzaam als milieu-ingenieur. Met collega’s in het bedrijf ‘The Weather Makers’ denkt hij met kleine zetjes grote veranderingen in leefsystemen te bewerkstelligen.

In de achtbaan
Met hem spreken voelt als een rit in een achtbaan. Hij stoeit met water- en windpatronen, voert milieugoeroes ten tonele, schermt met waardetabellen en weermodellen, schildert visioenen van vruchtbare woestijnen, dartelt door statistieken, geeft politici een veeg uit de pan en landt vervolgens aan de oevers van het IJsselmeer. Met beide benen op de grond ziet hij daar voor zich hoe invulling is te geven aan een favoriete aanpak van zijn bedrijf: groot denken, klein beginnen en vooral doen.

Explosieve ecologische groei
Het verhaal van The Weather Makers in een notendop: Zorg dat de eencellige kiezelwieren, de diatomeeën, voldoende kunnen groeien. Voor grotere organismen vormen zij namelijk het voedsel. Is dat er voldoende, dan komen vanzelf de kleine visjes en vervolgens de grotere. Een explosie aan natuurontwikkeling ligt in het verschiet: vissen, planten, vogels. En dat alles begint met het draaien aan de juiste kraan.

Graag meer zanddeeltjes
‘Zeilend over het IJsselmeer heb ik vaak hele velden vervuilende blauwalgen zien zwemmen. Ze houden het zonlicht buiten en ’s-nachts halen ze ook nog eens alle zuurstof uit het water. Weg waterkwaliteit. Weg fytoplankton, weg kleine visjes enzovoorts…

En als wapen daartegen draaiden de beleidsmakers de toestroom van fosfaten en andere voedingsstoffen steeds verder dicht. Maar, zoals bij alles in de natuur, gaat het uiteindelijk om de balans en het draaien aan de juiste kraan. Meer silica – zeg maar: meer minuscule zanddeeltjes – in het water maakt dat de zo gewenste diatomeeën zich kunnen ontwikkelen. Het opnieuw mineraalrijk maken van het water door deze zanddeeltjes vormt een belangrijk onderdeel van de oplossing! En dan zie ik ze weer in grote getalen verschijnen, die blankvoorns en spieringen. En niet alleen ik, dat zien ook die zo gewaardeerde Natura 2000-vogels: lekker!’

Veel vis en groene woestijn
Ties van der Hoeven ziet zichzelf niet als dromer maar als doener. Hij fantaseert niet over, maar rekent aan natuur en milieu. Woestijnen omtoveren tot kansrijke ecosystemen, inclusief vruchtbare landbouwgrond? Haalbaar! Duizenden vierkante kilometers kustmeer vol vis laten lopen? Te doen! The Weather Makers en enkele grote baggermaatschappijen bespreken gezamenlijk plannen met de president van Egypte. Onderwerp: het vruchtbaar maken van de Sinaï-woestijn en rijke visgronden in het Bardawil-meer.

CO² en stikstof binden
Bij Ties van der Hoeven mengt verontwaardiging zich met verwondering. Hij noemt het huidige beleid rond het IJsselmeer een gemiste kans. Hij vraagt zich af waarom bijvoorbeeld niet beter gekeken is naar het rijke waddengebied. Door z’n stromingen, getijden en bewegende zand is dit rijk aan diatomeeën en mede daardoor aan onderwaterleven. Hij snapt dan ook niet waarom op en rond het IJsselmeer niet allang is ingezet op meer sillica is het water. Evenmin waarom bij zand opdiepen angst voor natuuraantasting overheerst. Hij ziet vooral kansen voor de natuur bij het verantwoord opdiepen van zand. Als je daarbij de ecologie als uitgangspunt neemt, heb je meteen merkbaar resultaat. Hoewel voor de grote vraagstukken van het IJsselmeer uiteindelijk méér nodig is, geven een zand- en natuureiland, slimme waterstromen, uitgekiende wetlands en glooiende oevers wel een flinke eerste zet.
Bovendien: dat leger eencelligen, dat fytoplankton, bindt ook bakken CO² en stikstof. En dat geeft de overheid, de boeren en de bouw weer lucht om oplossingen voor dat vraagstuk te vinden. Denken in grote verbanden is zijn devies.

Direct resultaat
‘Wij hebben inmiddels in Nederland in een tuinbouwkas een lab van reuzenformaat. Met manshoge, transparante en onderling verbonden cilinders zijn we in de weer met lucht- en waterstromingen, micro-organismen, vissen, planten, temperatuurwisselingen, voedings- en bouwstoffen. De natuurlijke complexiteit heeft bijna wat goddelijks. Dus we meten en rekenen eraan, maar kijken ook gewoon goed naar wat er gebeurt. En dan leren we dat je niet moet proberen de natuur te beheersen of naar je hand te zetten. Breng haar terug in haar natuurlijke kracht en dan doet ze het verder zelf. Milieuveranderingen vragen méér dan een nachtje slapen. Maar het grappige is dat de eerste gevolgen vaak meteen merkbaar zijn. Je kunt daar direct de vruchten van plukken’.